نماینده/ متروی تهران این روزها دیگر به حمل و نقل ریلی بودنش شهره نیست و می توان گفت خریدهای رنگارنگ و همه جوره از هزارتویِ هزار و دویست واگن مترو، کم کم قطارهای زیرزمینی تهران را در میان متروسواران - به خصوص بانوان- تبدیل به "برند" کرده است. برندی که برای برخی نماد بی کیفیتی و در نگاه برخی دیگر نماد ارزانیست!

این روزها دیگر شیر مرغ تا جون آدمیزاده دست فروشان مترو از خرده ریز فروشی گذشته است. از شلوار و لباس های بیش از ۵۰ هزار تومانی و کیسه خواب صد و چند تومانی تا انواع و اقسام زیور آلات که نمونه اش را در تن و چشم و سر و حتی دهان فروشنده می توانی ببینی، نه پنهانی بلکه حتی در رقابت با سایر متروفروش ها و با تعابیری چون زیر قیمت مترو با صدای بلند عرضه می شود.

این روزها که دیگر خبری هم از بگیر و ببندهای مقطعی و بی اثر نیست، مترو فروشی آنقدر برای خودش شغل شده که فروشندگانش مجهز به دستگاه های کارتخوان (pos) باشند! فروشندگانی که اگرچه بار جبر روزگار و سرخی سیلی آبرو بر چهره برخی از آنها عیان است ولی از همان نگاه اول به عمده شان که گویی مترو را به جای ماشین عروس انتخاب کرده اند، پیداست که علاوه بر سرگرمی با مدت کوتاهی مترو گردی خرج عمل بینی، گونه و انواع پروتز ها را به راحتی درآورده اند و گویی هزینه کاشت ماهانه ناخن هایشان را از مترو تأمین می کنند! در این میان مافیایی هم هستند که از چهارراه ها به واگن های کولردار مترو آمدند و حتی کودکان کار و اجیرشدگانشان را به "توروخدا بخر"های مترویی کشانده اند.

برخی متروسواران از معضل پیش آمده و هر روز بی سر و ته شده ی دست فروشی در مترو راضی هستند چرا که هم تنوع و رنگارنگی اجناس دست فروشان حوصله شان را سر نمیبرد و هم خرده مایحتاج هایشان را تأمین میکنند ولی از طرف دیگر عده کثیری که از هیاهوی شهر خسته اند و بعد از مشغله های روزانه به واگن های زیرزمینی پناه برده اند، از سرو صدای فروشندگان شاکی هستند و اگرچه راضی به قطع درآمد و اشتغال ولو کاذب دست فروشان نیستند، از اینکه منظره زیرزمین شهر نیز مملو از دست فروش است، عاجز گشته اند.

شاید همین عمق معضل و کلاف سردرگم دست فروشی در مترو باعث شد محسن نایبی، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو، که مدعی بود و تأکید داشت شرکت تحت مدیریتش- بهره برداری مترو- در میان مسئولین پاسخگو و از جهت سرعت پاسخگویی در رتبه اول قرار دارد، وقتی موضوع مورد سوال «نماینده» را شنید، پیگیری های چند روزه ما را بی پاسخ گذاشت و سکوت را به پاسخگویی ترجیح داد!

**هنوز طرح و لایحه ای برای تصمیم گیری در خصوص دست فروشان مترو به شورا نیامده

در ادامه پیگیری ها برای واکاوی دقیق این معضلِ رو به رشد، به سراغ اعضای شورای شهر تهران رفتیم. اگرچه رئیس کمیسیون عمران شورای شهر پیش تر از سرقفلی های هفت میلیونی برای دست فروشی در مترو خبر داده و در بهمن ماه سال ۹۳ تصریح کرده بود که فرصت دو ماهه ای به شرکت بهره برداری برای ارائه لایحه پیشنهادی داده شده است تا راه حل برخورد با این معضل مشخص شود؛ ولی رضا تقی پور، سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران در گفتگو با «نماینده» اظهار داشت: در شورای شهر در قالب طرح و لایحه هنوز پیشنهادی برای تصمیم گیری در خصوص دست فروشان مترو نیامده است ولی کلیات و الزام ساماندهی دست فروشان مترو در صحبت های پیش از دستور اعضا تأکید شده است.

مسئولیت ساماندهی دست فروشان با شرکت بهره برداری مترو است

سخنگوی شورای شهر تهران همچنین افزود: «مسئولیت ساماندهی دست فروشان به طور طبیعی با شرکت بهره برداری مترو است البته اگر لازم باشد قسمت های دیگر شهرداری نیز باید در این زمینه همکاری و کمک کنند».

تقی پور در ادامه تشریح کرد: «معمولا اگر لایحه ای در این ارتباط از شهرداری به شورا نیاید دو حالت وجود دارد؛ یا اعضای محترم شورا ماده واحده ای را معمولا به صورت طرح ارائه میکنند که شهرداری ملزم به ارائه لایحه شود و یا اینکه خود اعضا به صورت علی الرأس، طرحی را پیشنهاد می دهند. من فکر میکنم روش اول و اینکه اعضا در پیشنهاد و طرحشان از شهرداری بخواهند که ظرف یک مدت معین لایحه ای برای ساماندهی دست فروشان مترو بیاورد، بهتر است».

باید دست فروشان مترو ساماندهی شوند

سخنگوی شورای شهر تهران با تأکید بر اینکه باید دست فروشان مترو ساماندهی شوند، تصریح کرد: «ساماندهی دست فروشان باید با قواعدی که مشخص است صورت بگیرد و به نحوی باشد که تبعیض نداشته باشد، همه درخواست کنندگان در فراخوان مشارکت داده شوند. همچنین روش های شفافی وجود داشته باشد که نتایج برای همه ذی نفعان، که درخواست کنندگان هم به طور قطع جزو آنان محسوب می شوند، قابل پذیرش باشد. البته این بسته به کیفیت فرایند و روشی بستگی دارد که از طریق آن این فراخوان انجام میشود».

**امیدواریم که شهرداری هرچه زودتر پیشنهاد خود را به شورا ارائه کند

در همین راستا ابوالفضل قناعتی، عضو هیأت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران نیز در گفتگو با «نماینده» اشاره داشت: «در خصوص ساماندهی دست فروشان مترو بحث هایی در شورای شهر شده است. نکته حائز اهمیت اینست که ما اگر بخواهیم برای دست فروشان در مترو کار تعریف کنیم، به نوعی حق کسب و یا توقعی را در آن مجموعه به وجود آورده ایم که در ساختار داخل مترو تعریف نشده است و بهرحال مأموریت حمل و نقل ریلی ما تنها در خصوص جا به جایی مسافران است».

قناعتی در ادامه افزود: «از طرفی نحوه کنترل دست فروشان نیز مشکل است به این جهت که برخی از مسافرین از مترو به عنوان پلی برای مسافرت های خارج از شهر استفاده می کنند و وسایل زیادی دارند نمی توان که شهروندان را تفتیش کرد که مشخص شود، دست فروش هستند و یا نیستند. بنابراین ساماندهی دست فروشان نیازمند کاری تخصصی است. دست فروشی در مترو تبدیل به پدیده ای شده که اگرچه شاید باعث حل شدن مشکل عده ای از شهروندان در حوزه کسب و کار شده باشد اما نمای بدی را داخل واگن ها به وجود آورده است. امیدواریم که بتوانیم در خصوص این موضوع به نتیجه ای برسیم».

وی همچنین از اقدامات کارشناسی اعضای کمیسیون فرهنگی-اجتماعی و همچنین کمیسیون عمران در خصوص راهکار رفع این معضل خبر داد و تأکید کرد اگرچه اقدامات کارشناسی در این دو کمیسیون در حال پیگیری است ولی همچنان به نتیجه ای که قابل اجرا باشد نرسیده ایم.

عضو هیأت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران اظهار داشت: «شهرداری قرار بود در این خصوص پیشنهاد خود را به شورا ارائه کند ولی همچنان پیشنهادی به ما داده نشده است اگرچه تا آنجا که در توانشان بوده است یکسری اقداماتی را انجام داده اند و موانعی را قرار دادند ولی همچنان شاهد دست فروشی ها در مترو هستیم. امیدواریم که هرچه زودتر شهرداری پیشنهاد خود را به شورا ارائه کند»

طرح های موقتی برای مقابله با معضل دست فروشی، مشکلات بعدی را در پی خواهد داشت

قناعتی با تأکید بر اینکه در واقع پدیده دست فروشی در مترو تبدیل به معضل شده است تصریح کرد: «باید در صدد راهکاری برای رفع آن بود. اگر بخواهیم ورود اشیا و وسایل حجیم را ممنوع کنیم، مردم به مشکل برمیخورند. بازرسی نیز مقدور نیست. اگر برای آنها حق کسب و کار قائل شویم هم هر روز به تعداد آنها افزوده خواهد شد و هرکسی با چند بار کار در مترو می تواند برای خودش حق کسب و پیشه به وجود بیاورد. امیدوارم که در نهایت به نتیجه و راهکاری منطقی چه در قالب لایحه شهرداری و چه به صورت طرحی مشترک از سوی کمیسیون فرهنگی- اجتماعی و کمیسیون عمران باشیم».

وی ضمن اشاره به طرح های جمع آوری دست فروشان مترو اظهار داشت که این طرح ها، مقطعی است و راهکاری اساسی نخواهد بود. به عنوان مثال فردی از یک مسیر وارد می شود ولی بعد از شناسایی مسیر خود را تغییر میدهد و از خطی دیگر وارد مترو می شود. در حال حاضر تعداد بسیار زیادی ایستگاه داریم که تغییر مسیر به راحتی در آن صورت میگیرد. باید اقدامی منطقی، عمیق و در عین حال کارشناسی صورت بگیرد که دائمی باشد. طرح های موقتی مشکلات بعدی را در پی خواهد داشت.

**مصوبه ای مبنی بر غیرقانونی بودن دست فروشی نداریم!

مجتبی شاکری، رئیس کمیته فرهنگی شورای شهر تهران نیز در گفتگو با «نماینده» از خلاء قانونی در برخورد با این معضل اجتماعی پرده برداشت و تصریح کرد: «وقتی صحبت از قانون می کنیم باید مصوبه ای بر همان مبنا داشته باشیم. مصوبه ای مبنی بر اینکه دست فروشی در جمهوری اسلامی غیرقانونی است، نداریم. بنابراین دست فروشی در خیابان یا هر مکان دیگری را شاهد هستیم. منتهی ضابطین شهرداری در جاهایی مانع از میوه فروشی و پهن کردن بساط دست فروشی می شوند. که این ممانعت فراز و فرودهایی هم دارد که در بعضی اوقات منجر به ضرب و جرح نیز شده است. ولی قانونی که به صورت محکم دست فروشی را منع کند و یا قوه قضائیه برای آن حکمی بدهد را من ملاحظه نکرده ام. بنابراین به دلیل همین خلاء قانونی نیز نیروی انتظامی هم برای جمع آوری دست فروشان اقدامی انجام نمی دهد و قانونی در قوه قضائیه برای برخورد و رسیدگی به آنها وجود ندارد. از همین رو بحث دست فروشان همچنان باقیست».

رئیس کمیته فرهنگی شورای شهر تهران در ادامه افزود: «برخی معتقدند که باید بخش قانونی را محکم کنیم و مانع دست فروشی شویم و برخورد انتظامی با انها صورت بگیرد. برخی نیز معتقدند که باید دست فروشان ساماندهی شوند به عبارتی شناسنامه دار شده تا بتوان فروشنده را شناسایی و کیفیت محصولی که ارائه می دهد برای شهروندان قابل پیگیری باشد، بهرحال باید دست فروشی ضابطه مند شود».

اکثریت دست فروشان مشکل شغل ندارند! / باید همزمان هم خلاءقانونی مرتفع شود و هم دست فروشان ساماندهی شوند

شاکری در گفتگویش با «نماینده» ضمن تأکید بر اینکه باید همزمان هم خلاءقانونی مرتفع شود و ساماندهی دست فروشان صورت بگیرد و به عبارتی تعریف شوند، اشاره داشت: «اکثریت دست فروشان حتی مشکل شغل ندارند و صرفاً به جهت اوقات فراغت و از سر تفنن دست فروشی می کنند و محتاج مخارج زندگی خود نیستند. برخی نیز افراد مسئله داری هستند که در لوای دست فروشی انواع خلاف ها را انجام میدهند؛ عده نیز مهاجرینی هستند که به صورت فصلی کارشان در محل زندگیشان تمام شده و در فرصتی که تا شروع مجدد کار دارند به تهران آمده و دست فروشی می کنند. جدا سازی و تعریف کردن دست فروشان، اقدامی مفید و مهم در رفع این معضل است وگرنه کلی برخورد کردن با آنها هم حجم آماری دست فروشان را بالا می برد و هم رفتار و برخورد با آنها سخت می شود».

**
 باید منتظر ماند و دید چه زمانی مترویی ها دست در دست اعضای شورا می توانند بر این معضل که این روزها چون لوبیای سحر آمیز هر روز بر شاخه و برگش افزوده می شود، غلبه کنند. غلبه ای نه با برخورد های مقطعی و سلبی بلکه از جنس منطق و ریشه ای!